poniedziałek, 5 listopada 2012

Subjonctif - dylemat

Asia pyta, czy Francuzi używają często trybu subjonctif i czy warto się go uczyć. Zapewne zmartwię większość z Was, bowiem moja odpowiedź brzmi : tak warto, a nawet należy.

Ogólnie tryb subjonctif wprowadza się uczniom dość późno, ponieważ jego tworzenie wymaga bardzo dobrej znajomości odmian czasowników, szczególnie tych nieregularnych. Dlatego może wydawać się, że tryb ten używany jest sporadycznie. Nic bardziej mylnego. Oto kilka przykładów.

1. Wyrażanie emocji
Jednym z użyć trybu subjonctif jest wyrażanie emocji tych pozytywnych (radość, zadowolenie, zachwyt, pragnienie...) jak i tych negatywnych (smutek, żal, strach, złość, obojętność, oburzenie...). Życie codzienne pełne jest emocji, co przekłada się bezpośrednio na język i na użycie trybu subjonctif. Można zaobserwować to np. w prasie. Artykuł o tematyce ekonomicznej będzie składał się z suchych faktów, więc raczej nie przeczytamy w nim zdań zbudowanych przy użyciu trybu subjonctif. Jednak kiedy weźmiemy do ręki wywiad z jakąś aktorką, która opowiada z przejęciem o swojej pracy i życiu prywatnym, to zauważymy, że często  używa tego trybu. 

je suis heureuse que mon rôle dans ce film soit apprécié par le public => jestem szczęśliwa, że moja rola w tym filmie jest doceniana przez publiczność
je suis  déçu que ma carrière ne se développe pas =jestem rozczarowana, że moja kariera się nie rozwija 

2. Wyrażanie przymusu  - konstrukcja "il faut que"
Jedną z ulubionych konstrukcji używanych na co dzień przez Francuzów jest "il faut que" + I osoba liczby pojedynczej (można oczywiście łączyć z pozostałymi osobami), po której również występuje subjonctif. Oto kilka przykładów :
il faut que j'aille => muszę iść
il faut que je sache => muszę wiedzieć
il faut que je fasse => muszę zrobić

Szczerze mówiąc nie wiem, dlaczego Francuzi tak bardzo upodobali sobie tę konstrukc, bowiem można zastąpić ją przez zwykłe "je dois aller / savoir / faire". Prawda, że prościej?

3.  Wyrażanie chęci 
Tryb subjonctif jest również często używany w momencie, kiedy chcemy wyrazić chęć, wolę, pragnienie czy życzenie.  Oto najczęstsze konstrukcje :

je voudrais que tu viennes ce soir => chciałbym, żebyś przyszedł wieczorem
j'aimerais qu'elle soit là => chciałbym, żeby ona tutaj była
je préférerais que nous partions demain => wolałbym, żebyśmy wyjechali jutro
    
Oczywiście trybu subjonctif używamy w konstrukcjach z dwoma różnymi podmiotami. Jeśli mamy ten sam podmiot, używamy konstrukcji z bezokolicznikiem.

je suis contente qu'il connaisse la vérité (2 różne podmioty) => ja jestem zadowolona, że on zna prawdę
je suis contente de connaître la vérité (1 podmiot) => ja jestem zadowolona, że (ja) znam prawdę

Uwaga: tryb ten używany jest jeszcze w wielu innych sytuacjach. 

Mam nadzieję, że ten lekko przydługawy post przekonał Was o słuszności uczenia się trybu subjonctif. Gdyby nie było to takie skomplikowane, uczyłabym  tego zagadnienia o wiele wiele wcześniej, niż jest to sugerowane w programie

Dla pocieszenia dodam tylko, że jeśli chodzi o samo rozumienie w mowie, to większość czasowników bazuje na tym samym temacie co w czasie teraźniejszym, więc łatwo można domyślić się ich sensu np. : 

je parle => il faut que je parle
je choisis => il faut que je choisisse
je pars => il faut que je parte 


PS Pocieszenie dla osób początkujących. Nawet jeśli nie użyjecie trybu subjonctif tam, gdzie wymaga tego konstrukcja, nie przejmujcie się zbytnio. Wasza wypowiedź zostanie zrozumiana. Brak trybu subjonctif nie wpływa znacząco na komunikację.

32 komentarze:

  1. no to niestety trzeba zakasać rękawy :/ .... i się uczyć xD :( , może mogłabyś zrobić kiedys notkę tego co francuzi używają rzadko , na czym nie trzeba się za bardzo skupiać xD

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bardzo ciekawe pytanie. Będę miała nad czym myśleć, bo nic mi nie przychodzi do głowy.

      Usuń
  2. Nam może wydawać się,ze subjonctif używany jest rzadko, bo sami nie mamy takiego "tworu",ale niestety.... w prawdziwym życiu,jak mówią Francuzi, trzeba i to bardzo trzeba, bo jak powiedzieć : "muszę kupić chleb"?- il faut que j'achète du pain. I to jest tryb, który jest używany bardzo często w zwykłym języku:)Zatem : courage i do nauki!

    OdpowiedzUsuń
  3. Ten komentarz został usunięty przez autora.

    OdpowiedzUsuń
  4. Co Francuzi używają rzadko?
    Czy takie czasy jak: Passé composé czy Subjonctif Imparfait używane są w życiu codzienny czy tylko w literaturze ewentualnie prasie?
    Czy ich warto się uczyć?:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Subjonctif dzielimy na : présent, passé, imparfait i plus-que-parfait. W mowie najczęściej używamy présent, a w drugiej kolejności passé, więc na pewnym poziomie wskazane jest je znać i używać. Jeśli chodzi o imparfait i plus-que-parfait nie zawracałabym sobie tym głowy. Przypuszczam, że większość Francuzów nawet nie wie, o co chodzi. Jeśli chodzi o czytanie literatury, formy te w większości przypadków łatwo skojarzyć z czasownikami, od których pochodzą, więc wystarczy bierna znajomość tych form. Przykłady dla subjonctif imparfait : que je parlasse, que tu voulusses, qu'il finît. Przykłady dla subjonctif plus-que-parfait : que j'eusse parlé, que tu fusses venu, qu'ils eussent crû VOILA :)

      Usuń
  5. Dzięki bardzo:)

    OdpowiedzUsuń
  6. świetny blog! od wczoraj czytam Pani posty :)
    bardzo ciekawie napisane i bardzo wciąga każda kolejna notka :)
    pozdrawiam :) - Joanna

    OdpowiedzUsuń
  7. Cześć.
    Może nie w temacie, ale też kwestia gramatyki. Mam taki problem, i pytanie dla kogoś kto się dobrze na tym zna :). Chodzi mi o aspekty polskie i francuskie. Czy polskie aspekty niedokonany i dokonany odpowiadają francuskim ? Dobry przekład polskich aspektów na angielski jest na stronie:
    http://grzegorj.w.interia.pl/gram/czasy02.html
    i tak się zastanawiam jak to wygląda między j. Polskim, a Francuskim.
    Wiadomo, że:
    a) czynność zakończoną wyraża czasownik dokonany.
    b) czynność niezakończoną/trwającą czasownik niedokonany.
    Oba aspekty mają wiele swoich zastosowań, co pisze na podanej przezemnie stronie.

    Zobaczmy na j. francuski:
    Czas le passé composé - czy porównując/tłumacząc czynności jakie wyraża ten czas można uznać go w j. polskim za czas dokonany?, no chyba nie za bardzo :) więc dlaczego w podręcznikach tłumaczy się go na dokonany?
    Czas l'imparfait - tutaj chyba nie ma problemów, bo ten aspekt=polskiemu niedokonanemu i też opisuje: czynności powtarzające się, regularne, samo trwanie czynności (najczęściej we fr. wyrażone przez tło dla innej czynności), opisywania trwających czynności (krajobrazów, pogody, osób, stanów, uczuć, obyczajów, przyzwyczajeń, tradycji)
    wyrażania zdarzeń o ograniczonej długości trwania
    Czynności dokonane/zakończone dla czsu le passé composé:
    - czynności dokonane/zakończone.
    - następujące po sobie zdarzenia.
    Czynności niedokonane wyrażane czasem le passé composé:
    - do wyrażania zdarzeń o ograniczonej długości trwania. (np. przez 2 godz., od 8 do 10, cały dzień wczoraj)
    np.
    a) Padało wczoraj. - wydarzenie przeszłe, ale trwające (czasownik mówi tylko o samym trwaniu, a nie o zakończeniu) czasownik niedokonany.
    Nasze czasowniki występują prawie zawsze w parach, więc mają odpowiedniki dokonane:
    b) Napadało wczoraj. - przeszłość, czasownik dokonany.

    Zatem jeśli coś się dokonało=zakończyło mamy tego rezultat/wynik końcowy: zjadłem, napadało, zrobiłem...
    Czasowniki niedokonane mówiątylko o trwaniu: jadłem (nie wiemy czy zjadłem), padało (nie wiemy nic o zakończeniu z tej formy czasownika), robiłem (ale czy zrobiłem, nic nie wiadomo)

    Zatem porównując polskie aspekty do francuskich czasów: le passé composé i l'imparfait, nie można się chyba zgodzić co do nazwy le passé composé że to czas dokonany skoro wyraża także polskie czynności niedokonane. Coś co tylko trwało nie może być dokonane, bo od tego są czasowniki dokonane. Należy pominąć tutaj czasoniki statyczne: mieszkać, żyć, kochać które są wyrażane w czasach prostych, a nie ciągłych (jak w j. angielskim)

    Czy tłumaczenie zdania: Qu'est-ce que tu as fait hier soir? - Co robiłeś wczoraj wieczorem? na j. polski jest ,,dokonane"? Przecież to zdanie przetłumaczone powyżej na j. polski jest w trybie niedokonanym! Czy nie powinno być przetłumaczone ,,co zrobiłeś wczoraj wieczorem" jako dokonane/zakończone? Przecież jakieś rozróżnienie czasami w jęz. fr. musi być? Qu'est-ce que tu as fait hier soir? - czy nie powinno znaczyć ,,Co wczoraj w nocy zrobiłeś?"jako czynność dokonana, np. gdy odpowiem: jadłem kolację-tylko to trwało, zjadłem kolację-skończyłem.

    Jakie macie zdanie na ten temat? :)

    OdpowiedzUsuń
  8. Poruszyłeś bardzo ciekawy i lekko skomplikowany temat :) Przede wszystkim należy pamiętać, że języki nie przekładają się 1:1. Każdy język rządzi się własnymi prawami. Dlatego żeby poprawnie używać czasów passe compose i imparfait, trzeba zacząć myśleć jak Francuz i zapomnieć całkowicie o języku polskim :) Polacy często tłumaczą dosłownie zdania polskie na francuski i popełniają wtedy bardzo wiele błędów jeśli chodzi o czas imparfait.
    Należy pamiętać, że w języku polskim często używamy czasu niedokonanego w odniesieniu do czynności zakończonych. Przykłady: "wczoraj oglądałam telewizję", zamiast "wczoraj obejrzałam telewizję", "wczoraj padało", zamiast "wczoraj napadało". Wszystko zależy od czasownika, którego używamy. I tutaj właśnie czyha na nas pułapka, bo chcemy zrobić kalkę z polskiego i przetłumaczyć te zdania na jęz. francuski przy pomocy czasu imparfait, co jest błędem. Dla Francuza te czynności miały miejsce wczoraj, zakończyły się, więc trzeba użyć czasu passe compose : hier, j'ai regardé la télé / hier, il a plu.
    W tej sytuacji odradzam porównywanie. Proponuję nauczyć się charakterystyki obu czasów, a następnie wcielać je w życie. Początki mogą być trudne, bo trzeba przestawić myślenie i zacząć myśleć jak Francuz. Dobrze jest czytać różne teksty i obserwować, jak oba czasy są w nich używane.

    OdpowiedzUsuń
  9. Hmm, to rzeczywiście francuzi mają inne myślenie co do czynności zakończonej :) ale z tego co czytałem to tak samo j. hiszpański i j. włoski.
    Co do ,,imparfait" to chyba logiczny jest porównując do polskiego aspektu niedokonanego:
    - dla czynności powtarzających się w przeszłości
    - jako tło dla innej czynności
    - dwie czynności trwające równocześnie
    Ogólnie przedstawia tylko trwanie bez określeń czasowych.(dlatego czasownik niedokonany nie ma informacji o rozpoczęciu i zakończeniu czynności)

    Co natomiast wydaje się dziwne, to to że passe compose uważa za ,,zakończone" czynności wyrażane czasownikiem dokonanym jak i niedokonanym (pomijając to co Pani napisała ,,...w języku polskim często używamy czasu niedokonanego w odniesieniu do czynności zakończonych")
    Co w takim razie francuz myśli o zdaniach takich jak: ( w czasie passe compose )
    a) Oglądałem wczoraj film przez 30 min. - czy francuz przez to zdanie rozumie że obejrzał cały film , jak zazwyczaj filmy trwają ok. 2 godz. :) czy francuzowi chodzi że się zakończyło to 30 min. (i nie obchodzi go czy cały film bo wtedy powiedziałby czasownikiem dokonanym ,,obejrzałem wczoraj ten film)
    b) Jadłem obiad od 13 do 13.30. - po tym zdaniu nie wiemy czy zjadłem cały obiad.
    Może tutaj nie chodzi o aspekty: dokonany i niedokonany/czy została czynność wykonana czy nie lecz może o to że ma ,,zakończony/zamknięty okres czasu" inaczej, że passe compose mówi o aspekcie statycznym wyrażającym stany (które same trwają), aspekt dynamiczny wyrażający czynności ruchu które mogą być dokonane lub niedokonane ale zakończone okresem czasu. Myślę, że dużą pomocą są tutaj ,,określenia czasowe które zamykają czynność"
    Nie wiem czy to co piszę ma sens, ale takie trwające czynności nazywane zakończonymi w j. fr. nie można nazwać ,,zakończonymi" w j. pol. i j. ang. :)

    OdpowiedzUsuń
  10. witam,
    zabrałam się za naukę subjonctif i póki co czytam "teorię". na pewnej stronie (wyglądającej dość profesjonalnie) znalazłam w przykładach takie zdanie: "Je ne crois pas que je sois heureux." i coś mi się nie zgadza, nie ma tu dwóch podmiotów, a jeden, więc czy subjonctif jest "na miejscu"? już nic nie wiem:). Asia.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Według mnie powinno być : je ne crois pas etre heureux, zgodnie z zasadą, że jest jeden podmiot. Nie wykluczam jednak, że mogą być odstępstwa od tej reguły. Subjonctif jest dość trudny do opanowania. Weźmy sam czasownik croire. Po wyrażeniu Je ne crois pas que...może być subjonctif ale równie indicatif, wszystko zależy od tego, co chcemy wyrazić.

      Usuń
    2. Czy po prawie 10 latach już Pani wie, że w przeczeniu z croire i penser powinien być subjonctif? :)

      Usuń
  11. Ja też mam pytanie - chodzi mi o zdanie "j'aimerais qu'elle soit là". Wiem, że się tak mówi, ale w zasadzie to jaka jest różnica między là i ici? Szukałam już w necie odpowiedzi, ale zwykle są tak zawiłe, że kończę czytanie z jeszcze większym mętlikiem w głowie ^^ Czy powiedzenie "j'aimerais qu'elle soit ici" brzmiałoby jakoś specjalnie nienaturalnie? A gdybym chciała, żeby ona "TAM była", to musiałabym powiedzieć qu'elle soit là-bas? (przy okazji - próbowałam stworzyć jakiegoś potworka językowego, i nie wiem, co mi z tego wyszło - powiedzmy, że mi przykro, że moja przyjaciółka nie była ze mną w jakimś ważnym miejscu - można powiedzieć "j'aimerais qu'elle ait été là avec moi"?, czy tak jest niepoprawnie? Z góry dziękuję za odpowiedź! :)

    OdpowiedzUsuń
  12. Jeśli chodzi o là i ici, to zazwyczaj wyrażają one opozycję, ale czasami są stosowane zamiennie. Niektórych fraz najlepiej uczyć się na pamięć lub używać tak, jak podpowiada nam językowa intuicja i nie starać się zrozumieć ;) Odsyłam do książeczki "Diffucultes du francais" Jean-Michel Robert lub wystarczy napisać do mnie, używając formularza kontaktowego.

    Jeśli zaś chodzi o drugie zagadnienie, to tutaj należałoby powiedzieć j'aurais aimé que tu sois là.
    Gdybamy sobie na temat przeszłości (sytuacja miała już miejsce, a koleżanki wtedy nie było), dlatego należy użyć le conditionnel passe. Gdybyśmy gdybały na temat przyszłości, to wtedy byłby le conditionnel present. Le subjonctif passe wyraża uprzedniość w stosunku do zdania wprowadzającego. Tutaj tej uprzedniości nie ma, dlatego używamy le subjonctif present.

    OdpowiedzUsuń
  13. Faktycznie! Wielki dzięki za odpowiedź :)

    OdpowiedzUsuń
  14. No dobrze, już mam wstęp do subjonctif przeczytany :)

    OdpowiedzUsuń
  15. Świetny i bardzo przydatny post! Francuskiego uczę się ciągle i namiętnie od lekko ponad 3 lat i subjonctif nadal spędza mi sen z powiek... Ach, gramatyka ;) Pozdrowienia z Pontarlier!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie Tobie jednej :) To jest tak szerokie zagadnienie, że ciężko je zamknąć w kilku konstrukcjach. Na szczęście z czasem pojawia się coś takiego jak "językowa intuicja" i subjonctif jakoś sam ciśnie nam się na usta wtedy, kiedy powinien ;)

      Usuń
  16. Oj Justyno, widzę że Twoi czytelnicy zarzucili Cię równie ciężkimi pytaniami, i tak już z poniedziałku! Powodzenia! A i dziękuję za wzmiankę o mnie przy okazji przeglądu blogów :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tout le plaisir est pour moi Madame Frenglish :)
      Bonne continuation!

      Usuń
  17. Ciekawy tekst. Nawiązując ogólnie do języków romańskich, tryb ten występuje bardzo często również w portugalskim i hiszpańskim. Każdy musi się ich nauczyć, aby mówić poprawnie.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję Agnieszko :)
      Uczyłam się kiedyś hiszpańskiego, ale nie dotrwałam do momentu, w którym wprowadza się subjonctif hehe Czy zasady jego użycia są zbliżone do tych w języku francuskim?

      Usuń
  18. Też nie do końca doszłam do tego etapu. Jednak ze względu na podobieństwo w tworzeniu do portugalskiego, wiem jak funkcjonuje ten tryb w języku hiszpańskim. Jest zbliżony w zastosowaniu do języka francuskiego. Wyraża życzenia, pragnienia, prawdopodobieństwo etc. Jednak jeżeli chodzi o formę teraźniejszą, to myślę, że w języku hiszpańskim i portugalskim łatwiej się go tworzy. Co przekłada się na szybkość zapamiętania struktury.

    OdpowiedzUsuń
  19. Pytanie może głupie, ale chciałabym się dowiedzieć bez znajomości jakich zagadnień gramatycznych lepiej nie zaczynać nauki subjonctifu. Chodzi mi o to co muszę znać świetnie żeby nauka tego trybu była efektywniejsza i bardziej zrozumiała.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak jak piszę we wstępie, należy mieć opanowane odmiany czasowników, a następnie nauczyć się wyrażeń, po których występuje subjonctif. I więcej nic do szczęścia nam nie potrzeba ;)

      Usuń
  20. Witam. Męczę się właśnie z subjonctifem i znalazłam ten wpis. Zauważyłam, że subjonctif zawsze jest po que. Czy są wyrażenia z que po których nie używamy subjonctif?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dokładnie, to nie jest reguła, że po każdym QUE jest subjonctif.
      Trudno to wyjaśnić w dwóch słowach ;)
      Napisz do mnie maila (patrz zakładka KONTAKT), to może coś na to zaradzimy ;)

      Usuń
  21. Wszystko pięknie, ale "zapewne" zamiast "za pewne", Szanowna Pani Justyno....

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ups! Dziękuję Szanowny Ty Mój Anonimowy Czytelniku :)

      Usuń